جامعه تعلیمات اسلامی

جامعه تعلیمات اسلامی سازمان آموزشی، غیردولتی و غیرانتفاعی با هدف ترویج تعلیم و تربیت اسلامی است که بر پایه روش‌های نوین آموزشی در ۱۳۲۴ش در تهران به کوشش عباسعلی سبزواری ملقب به اسلامی، از روحانیان و خطبای مبرّز تهران (متوفی ۱۳۶۴ ش)، تأسیس شد. فعالیت‌های این جامعه در طول مدت خود با فراز و نشیب‌های زیادی برخوردار بوده است اما هم‌اکنون در سطح کشور فعالیت دارد که عمده آن آموزشی است.

پیشینه

شیخ عباسعلی اسلامی در ۱۳۲۰ ش، به کمک عده‌ای از نیکوکاران تشکلی فرهنگی به نام «جمعیت پیروان قرآن» را پایه گذاری کرد که هسته اصلی جامعه تعلیمات اسلامی بود. اعضای اولیه این جمعیت عباسعلی اسلامی، محمد فولادی، حسین میرخان، ابوالقاسم میرزایی، محمدرضا رجایی و عبدالحسین یوسف زاده بودند. عباسعلی اسلامی ابتدا در منزل خود کلاس‌هایی شبانه (هفته‌ای دو شب) دایر کرد که شامل چهار کلاس بود: سوادآموزی، معالم و علوم دینی، احکام و اخلاق، و مقدّمات علوم عربی. مردم چنان از این کلاس‌های دینی استقبال کردند که جمعیت پیروان قرآن عده‌ای از بازرگانان نیکوکار را به همکاری دعوت کرد. جمعیت با حضور این افراد، جدّی‌تر و منسجم‌تر به فعالیت پرداخت.

تأسیس

در ۱۳۲۲ش جمعیت پیروان قرآن به «جامعه تعلیمات اسلامی» تغییر نام داد. با حمایت و تأیید مراجع تقلید، آموزشگاههای متعددی در تهران تشکیل شد و ابوالقاسم میرزایی، حسین میرخان و محمدرضا رجایی، بازرس این آموزشگاه‌ها شدند. در ۱۳۲۴ش طرح تأسیس مدارس روزانه به تصویب رسید و نخستین دبستان روزانه با نام دبستان جعفری تأسیس شد. در این زمان تعداد آموزشگاه‌های جامعه در تهران ۴۵ واحد بود.

اساسنامه

در ۱۳۲۸ش اساسنامه و مرامنامه جامعه تعلیمات اسلامی در ۳۷ مادّه و ۹ تبصره تنظیم شد که بر اساس آن، جامعه موظف بود در قالبی غیردولتی و غیرسیاسی به تعلیم و تربیت کودکان و نوجوانان در ایران یا خارج از ایران، از سطح آمادگی تا دانشگاه، بر اساس آموزه‌های مذهبی شیعه بپردازد. جامعه همچنین چاپ کتاب و نشریه و تأسیس بیمارستان و یتیم خانه را در برنامه‌های خود داشت و مجاز بود هر کدام از این فعالیت‌ها را در داخل یا خارج از کشور انجام دهد.

ساختار

در ۱۳۳۰ش جامعه تعلیمات اسلامی به صورت مؤسسه‌ای قانونی و حقوقی به ثبت رسید. تشکیلات آن شامل هیئت مدیره مرکزی، مدیرعامل، هیئت مدیره هر استان و هیئت مدیره هر واحد آموزشی بود. هیئت امنای جامعه ۲۲ تن و هیئت مدیره آن پنج تن بودند. این ساختار در اصلاحات بعدی تا حدودی تغییر کرد. در سال ۱۳۹۵ اعضای هیئت مدیره این جامعه تغییر کردند و حسن حیدری به عنوان مدیر عامل انتخاب شد.

فعالیت‌ها(قبل از انقلاب اسلامی)

اهم فعالیت‌های انجام‌شده در طی سال‌های پیش از انقلاب عبارت بودند از:

• بر اساس نظر هیئت مدیره جامعه، علاوه بر تدریس کتاب‌های علمی و فنی مصوب وزارت فرهنگ دوره پهلوی، کتاب‌هایی که با همکاری عده‌ای از استادان و نویسندگان، چون علامه محمد حسین طباطبایی، محمدرضا رجایی، محمدجواد باهنر و علی گلزاده غفوری تألیف شده بود، تدریس می‌شد.

• انتشار ماهنامه تعلیمات اسلامی از فروردین ۱۳۳۱ش با مدیریت حسینعلی گلشن.

• احداث اردوگاه تفریحی در کرج در دهه ۱۳۴۰ش زیرنظر محمد دادگسترنیا.
• تأسیس شعبه‌های مدارس تحت پوشش جمعیت در تهران و شهرستان‌ها. نخستین شعبه در کرمانشاه دایر شد و در مدت کوتاهی جامعه دارای ۱۸۵ مدرسه دخترانه و پسرانه و حدود شصت هزار دانش آموز گردید.

• برگزاری جلسات تربیتی برای جوانان با حضور استادانی چون سید محمد حسینی بهشتی، محمدتقی جعفری، سیدعلی اکبر حسینی، عبدالمجید رشیدپور، غلامحسین شکوهی، احمد توانا، مرتضی مطهری، و علی محمد کاردان در حوزه مباحث تعلیم و تربیت برای جوانان.

• برگزاری کلاس‌های آموزش خانواده در اوایل دهه ۱۳۵۰ش با حضور علی قائمی و سید ابراهیم سیدعلوی.

• انتشار جزوه‌ای با عنوان آغوش مادر اولین دانشگاه، مخصوص والدین دانش آموزان در قطع جیبی

• انتشار نشریه ماهانه روش تربیت

• توزیع نشریات دینی مانند مجله درسهایی از مکتب اسلام در بین دانش آموزان مدارس جامعه.

اقدامات حکومت پهلوی علیه جامعه

با ورود دانش آموختگان مدارس جامعه، به ویژه دختران، در دهه ۱۳۵۰ش به دانشگاه و موفقیتهای علمی همراه با اندیشه انقلابی اسلامی آنان، حکومت پهلوی دو اقدام را برای محدود کردن مدارس جامعه انجام داد:

۱- در ۱۳۵۲ ش، با بخشنامه منع حجاب، دبیرستانهای اسلامی دخترانه را محدود کرد.
۲- دولت نظارت و برنامه ریزی و مدیریت مدارس غیردولتی را بر عهده گرفت و نهایتا در سال ۱۳۵۳ ش، تمام دبستانها و مدارس راهنمایی بخش خصوصی را دولتی اعلام کرد.

با این دو اقدام، مدارس جامعه تعلیمات اسلامی مانند دیگر مدارس مذهبی با مشکلات متعددی روبرو شدند.

فعالیت‌های پس از انقلاب

پس از پیروزی انقلاب اسلامی (۱۳۵۷ ش) جامعه تعلیمات اسلامی به دلیل دولتی شدن مدارس، تمام مدارس تحت نظارت خود را به آموزش و پرورش داد و بدین ترتیب چهارده سال از فعالیت بازماند تا اینکه در ۱۳۶۸ ش، در پی تصویب قانون مدارس غیرانتفاعی، جامعه با اخذ مجوز به تأسیس مدارس اسلامی غیرانتفاعی پرداخت. در خلال این مدت، به استناد مادّه واحده شورای انقلاب که در مرداد ۱۳۵۹ به تصویب رسید، جامعه تعلیمات اسلامی توانست برخی مدارس اسلامی را همچون گذشته اداره کند و در ۱۳۶۴ش و ۱۳۷۹ش نیز اصلاحاتی در اساسنامه آن صورت گرفت و اعضای جدید جانشین اعضای متوفی شدند. حاج شیخ عباسعلی اسلامی، بانی جامعه در ۱۳۶۴ش درگذشت.

جامعه تعلیمات اسلامی بر اساس اساسنامه‌ای که در ۱۳۷۷ش به تصویب رسید، از طریق عقود اسلامی با بانک‌ها، توانست نیازهای مالی خود را برای بازسازی و توسعه مدارس تأمین کند. جامعه در دوره جدید فعالیت خود بر فعالیتهای فکری و فرهنگی در بین دانش آموزان و اولیای آن‌ها تأکید کرده است.

در سال‌های اخیر، مدارس جامعه تعلمیات اسلامی فعالیت‌های آموزشی و پرورشی خود را گسترش داده است. واحدهای آموزشی علاوه بر تهران، در اصفهان، اردبیل، اهواز، بابل، تبریز، مهریز، همدان، کرمانشاه، دامغان، یزد تشکیل شده است که مجتمع آموزشی سیدالشهدای یزد از بزرگ‌ترین مجتمع‌های آموزشی ایران و نیز بزرگ‌ترین مجتمع آموزشی جامعه تعلیمات اسلامی است.

پانویس

منابع

پیوند به بیرون

• منبع مقاله: